Praktische tips om pestgedrag op te lossen
Het belang van een veilige (leer)omgeving
Een veilige leeromgeving is de basis van elke succesvolle klas. Wanneer leerlingen zich veilig voelen, durven ze hun stem te laten horen, hun mening te uiten en fouten te maken zonder angst voor repercussies. Pesten ondermijnt deze veiligheid en kan het welzijn van leerlingen ernstig aantasten, zowel emotioneel als academisch. Als leerkracht is het daarom van vitaal belang om actief te werken aan een cultuur van respect en inclusiviteit in een veilige omgeving. Niet zo eenvoudig wanneer gevoelens van onveiligheid vele oorzaken kunnen hebben. Wel belangrijk om dit bespreekbaar te maken om zo samen te kunnen bijdragen aan een vrediger en veiliger leeromgeving.
Hoe herken je pesten in de klas?
Hoewel sommige vormen van pesten overduidelijk zijn, zoals fysiek geweld of openlijke vernedering, kan pesten ook subtieler zijn en moeilijker te herkennen. Hier zijn enkele signalen die erop kunnen wijzen dat er sprake is van pesten in de klas:
- Sociale isolatie: Als je merkt dat bepaalde kinderen stelselmatig worden buitengesloten of genegeerd door hun klasgenoten.
- Veranderingen in gedrag: Een leerling die eerder actief en betrokken was, kan zich plotseling stil, teruggetrokken of angstig gedragen.
- Fysieke tekenen: Blauwe plekken, scheuren in kleding of andere fysieke signalen zonder duidelijke verklaring.
- Problemen met concentratie of schoolprestaties: Pesten kan een directe impact hebben op het concentratievermogen en de leer prestaties van een leerling.
Praktische tips voor leerkrachten om pesten aan te pakken
- Stel samen duidelijke 'regels' op in de klas
Creëer samen met je leerlingen een set klasregels over de omgang met elkaar. Wat hierbij helpt is de leerlingen te vragen wat zij belangrijk vinden en prettig in de omgang. Wat zouden jullie willen? Wat denk je dat nodig is zodat we ons veilig voelen? Wanneer je het op die manier aanpakt zorg je ervoor dat het uit de leerlingen zelf komt. De afspraken worden dan gedragen en zijn niet ‘opgelegd’. Je kunt er samen een mooi pamflet van maken dat iedereen ondertekent. Wanneer er dan iets gebeurt, kun je altijd terugverwijzen naar wat je samen hebt afgesproken. Weet je nog? - Moedig open communicatie aan
Zorg ervoor dat leerlingen weten dat ze altijd bij jou terecht kunnen als ze zich niet veilig voelen. Maar ook dat ze alles kunnen bespreken. Ook in de klas. Ieder kind vindt het fijn wanneer er naar hem of haar geluisterd wordt. Je kunt dan eenvoudig de afspraak maken dat wanneer er iemand praat, anderen stil zijn en alleen maar luisteren en probeer elkaar te begrijpen. Voorkom dat ze adviezen geven of oplossingen aanreiken. Maak het normaal om over gevoelens te praten zonder oordeel. - Wees een actief rolmodel
Leerkrachten hebben een enorme invloed op hoe leerlingen met elkaar omgaan, dus jouw voorbeeldgedrag is van groot belang. Door geduld, begrip en empathie te tonen, geef je leerlingen een waardevol voorbeeld. Laat door je eigen gedrag zien hoe je respectvol met anderen omgaat. Dat is niet altijd eenvoudig. Wanneer een kind gepest wordt door een ander kind kun je snel je respect verliezen voor de pester. Durf dat te erkennen. Kies partij voor alle kinderen. Laat ze weten dat het er niet om gaat wie er is begonnen, maar vooral hoe we het samen oplossen. Waar nodig verwijs je naar het eerder gemaakte afspraken, wat je samen hebt onderschreven en vooral het belang ervan. - Maak pestgedrag direct bespreekbaar
Als je ziet dat een leerling gepest wordt, maakt het bespreekbaar. De insteek is steeds om het samen op te lossen?
Je kunt beginnen met ieder kind apart te spreken en vragen naar wat er gebeurd is en hoe dat ervaren wordt. Daarna een gezamenlijk gesprek. Doel is altijd er uit te komen zodat iedereen tevreden is. Zo voorkom je dat het gedrag zich blijft herhalen en dat je twee kampen krijgt. Transformatieve mediationvaardigheden kunnen hierbij enorm helpen. - Werk samen met ouders en collega’s
Pesten kun je niet voorkomen, wel leren oplossen. Dat voorkomt erger en draagt bij aan zelfvertrouwen, en persoonlijke groei. Deel positieve ervaringen met ouders en collega's. Prijs de kinderen dat ze het samen opgelost hebben. Zo bekrachtig je hen. Informeer ouders hoe je dit aanpakt. Zo werk je samen aan een veilige, inclusieve schoolcultuur.
In mijn volgende blog vertel ik over een leerkracht in het speciaal onderwijs en hoe zij een kwestie die behoorlijk uit de hand was gelopen naar volle tevredenheid heeft opgelost met behulp van transformatieve mediationvaardigheden. Win-win op alle fronten.
Heb je zelf nog handige tips? Laat het graag weten in de comments of mail naar vanharte@wel-com.nl
Tekening: @ilseraasing