Wanneer angst regeert

Etty Hillesum was een jonge Joodse vrouw die de tweede wereldoorlog niet heeft overleefd. Haar dagboek Het verstoorde leven is voor mij een bron van inspiratie bij het oplossen van conflicten.

Zij schrijft: “Om te vernederen zijn er twee nodig. Diegene die vernedert en diegene die men wil vernederen en vooral: die zich laat vernederen.”

Begrijpelijk dat je iets wilt doen, wanneer je vernederd wordt en erger nog dan dat, wanneer je veiligheid, je vrijheid of je leven in het geding is. Maar wat kun je doen? Wat heeft effect?

Om conflicten op te lossen is er maar één nodig. Wanneer jou iets wordt aangedaan, dan is er een natuurlijke reactie om je te verdedigen of aan te vallen. Dan zijn er al snel twee die vechten. Twee die schuld hebben. Begrijpelijk dat je dan denkt dat je een ander nodig hebt om het conflict met een ander ook te kunnen oplossen.

En natuurlijk is het gemakkelijker wanneer twee mensen tegelijkertijd aan tafel komen en met elkaar praten over de problemen en het samen oplossen. Het is alleen onnatuurlijk. We willen nu eenmaal niet met de vijand aan tafel. De vijand heeft iets gedaan, de vijand is schuldig, de vijand is gevaarlijk, onbetrouwbaar. Gek genoeg staan we zelf altijd aan de goede kant. Je hebt gelijk. Maar wat win je er mee? Het gelijk houdt elk conflict in stand.

Hoe zou de vijand denken? Misschien wel hetzelfde. Zou dat kunnen?
Van je eigen kant bekeken heb je ook gelijk. Het heeft alleen niets met de waarheid te maken. De ander heeft ook gelijk. De kunst is het op te lossen op een manier dat iedereen tevreden is. Dat vraagt meer dan alleen je eigen kijk, jouw zicht op de kwestie. Het vraagt ook iets anders dan je te kunnen inleven in een ander. Het vraagt inzicht. Een onderzoek naar je eigen handelen, je eigen gedrag. Dat lijkt lastig, maar daar vind je uiteindelijk ook de oplossing. Naar vrijheid, naar verbinding, naar samen, naar vrede.

Vrede is voor mij veel meer dan de afwezigheid van oorlog. Net als vrijheid dat is. Het is eenvoudig om een strijd in stand te houden. Maar wie heeft het lef om te stoppen wanneer er zoveel redenen zijn om er mee door te gaan. Ik heb ook mijn redenen. Ik wil het onrecht bestrijden, ik wil geen oorlog.

Maar in de strijd lukt dat niet. Sterker nog in de strijd houd ik de oorlog mede in stand, ook in vredestijd.

Hoe los je het dan op?
Het begint bij degene die dat ook wil oplossen, voor zichzelf. Het begint bij mij, elke keer weer. En als ik het even niet weet, of er moedeloos van word dan denk ik aan Etty.
In het filmpje lees ik een stukje voor uit haar dagboek. Het herinnert mij er aan dat ik altijd een keuze heb: leven in liefde of in angst.