We zeggen vaak dat je moet vechten voor vrede en vrijheid. Ik heb het ook gedacht. Met het wetboek in de hand ben ik de barricades opgegaan. Totdat ik ontdekte dat ik in mijn gevecht voor vrede enkel bezig ben geweest om de oorlog in stand te houden. Ik was mij er niet van bewust. Ik wist niet beter.
Etty Hillesum was een jonge Joodse vrouw die de tweede wereldoorlog niet heeft overleefd. Zij schreef een dagboek: Het verstoorde leven.
Etty, in 1942:
“Om te vernederen zijn er twee nodig. Diegene die vernedert en diegene die men wil vernederen en vooral: die zich laat vernederen.”
Begrijpelijk dat je iets wilt doen, wanneer je vernederd wordt en erger nog dan dat, wanneer je veiligheid, je vrijheid of je leven in het geding is. Van jezelf of van je familie. Maar wat kun je doen? Wanneer de overmacht zo groot is. Wat heeft effect?
Etty realiseerde zich dat wanneer de overmacht groter is dan jezelf dat je dat het geen zin heeft om daar tegen te vechten.
“Boven dat ene stuk weg dat ons blijft is ook de volledige hemel. Men kan ons niets doen, men kan ons werkelijk niets doen.”
Wanneer je de vijand haat, ook al heb je gelijk en alle redenen om te haten, dan maakt het geen enkel verschil. Het geeft je geen vrede, noch vrijheid. Oog om oog, tand om tand.
Wanneer jou iets wordt aangedaan, dan is er een natuurlijke reactie om je te verdedigen of aan te vallen. Je hebt een vijand. De vijand heeft iets gedaan, de vijand is schuldig, de vijand is gevaarlijk en onbetrouwbaar.
Gek genoeg staan we zelf altijd aan de goede kant. Je hebt gelijk. Maar wat win je er mee? Het gelijk houdt elk conflict in stand.
Hoe zou de vijand denken? Misschien wel hetzelfde.
Van je eigen kant bekeken heb je ook gelijk. Het heeft alleen niets met de waarheid te maken. De ander heeft ook gelijk. De kunst is het op te lossen op een manier dat iedereen tevreden is. De kunst is het oude zeer te helen, zodat het geen voedingsbodem is voor nieuwe oorlogen.
Dat vraagt meer dan alleen je eigen kijk, jouw zicht op de kwestie. Het vraagt ook iets anders dan je te kunnen inleven in een ander. Het vraagt inzicht. Een onderzoek naar je eigen handelen, je eigen gedrag, je eigen oordelen en veroordelingen.
Dat lijkt lastig, maar daar vind je uiteindelijk ook de oplossing. Naar vrijheid, naar verbinding, naar samen, naar vrede, naar heling van oud zeer.
“En een vrede kan alleen een echte vrede worden later, wanneer eerst ieder individu in zichzelf vrede sticht en haat tegen medemensen van wat voor ras of volk ook, uitroeit en overwint en verandert in iets dat geen haat meer is, misschien op den duur wel liefde, of is dat misschien wat veel geëist? Toch is het de enige oplossing.”
Vrede is voor mij veel meer dan de afwezigheid van oorlog. Net als vrijheid dat is. Het is eenvoudig om een strijd in stand te houden. Maar wie heeft het lef om te stoppen wanneer er zoveel redenen zijn om er mee door te gaan. Ik heb ook mijn redenen. Daarom wil ik het onrecht bestrijden, omdat ik geen oorlog wil. Maar in de strijd lukt dat niet. Sterker nog in de strijd houd ik de oorlog mede in stand, ook in vredestijd.
Hoe los je het dan op?
Het begint bij degene die dat ook wil oplossen, voor zichzelf. Het begint bij mij, elke keer weer. En als ik het even niet weet, of er moedeloos van word dan denk ik aan Etty.
In het filmpje lees ik een stukje voor uit haar dagboek. Het herinnert mij er aan dat ik altijd een keuze heb: leven in liefde of in angst.
Wil je meer weten over Etty kijk eens op de site van het Etty Hillesum Centrum
Ik wens je vrede en vrijheid en liefde in alle kleuren.
