Wanneer hij vroeger iets gedaan had wat niet mocht in de ogen van zijn ouders dan werd hij ter verantwoording geroepen en moest hij sorry zeggen. Hij hoort het zijn vader nog zeggen: “Zeg sorry tegen je moeder!” Maar hij begreep niet precies waarvoor? Wat was er nou zo erg? Waarom moest hij op zijn knieën?
Regelmatig krijg ik dit soort verhalen te horen en ik moest er aan denken toen ik dit weekend het artikel in het NRC las waarin stond dat Mark Rutte geen aanleiding zag om excuses aan te bieden namens Nederland aan het Joodse volk. Het lijkt alsof het bij een excuus aan het Joodse volk over iets groots gaat en over het uithalen van kattenkwaad over iets kleins. Misschien wel, maar als het gaat om het excuus zelf dan heeft dat in beide gevallen iets gemeen: het laat zich moeilijk afdwingen. In mijn blog van vorige week schreef ik daar al over: Sorry seems to be the hardest word.
En daar zit volgens mij de kneep. Waarom moet je excuus aanbieden? En waarvoor precies? Het lijkt alsof je dan de mensen die in het verzet zaten tekort doet. Je bekent misschien schuld voor iets, waar je zelf niet bij betrokken bent geweest of geen weet van had. Het lijkt zo moeilijk en er zijn ontelbare redenen om het vooral niet te doen. En de feiten zijn de feiten. Kunnen we onze donkere kant onder ogen zien en hoe doe je dat?
Wat zou ik doen wanneer ik in die tijd geleefd had? Wat zou ik doen wanneer mensen uit mijn omgeving, of vriendenkring zouden worden gedeporteerd? Wat zou ik doen wanneer ik bedreigd zou worden? Ik wil graag een held zijn, maar ben ik dat ook? Kan ik zeker weten dat ik de held zal zijn in zo’n situatie? Ik geloof het niet.
In de musical “Soldaat van Oranje” kon je erg mooi zien dat iedereen zijn eigen verhaal had, zijn eigen redenen om iets wel of niet te doen, om met de vijand te heulen of zich juist te verzetten. Ieder mens maakt keuzes en sommige pakken goed uit, van andere heb je misschien later spijt. Achter iedere daad, achter ieder verhaal schuilt een mens. Een mens zoals jij en ik. Hoor je het verhaal en ben je oprecht bereid te luisteren dan zal je het begrijpen, elk verhaal, van welke kant dan ook. Gewoon omdat het individuele verhaal tegelijkertijd het verhaal van de mensheid zelf is. En daarin kun je ontdekken dat wat ons verbindt. Gewoon omdat de essentie van alles is dat we niet gescheiden willen zijn, maar dat ook niet zijn. Elk conflict, groot of klein, brengt een ogenschijnlijke scheiding teweeg. Iets wat we niet willen en toch zo voelen. Ineens is er een jij tegenover mij. Angst overheerst en overschaduwt de onderliggende verbinding. Dan heb je een reden om te (blijven) vechten of te vluchten. De oplossing bij een ander zoeken helpt niet. Eenvoudiger is de weg in jezelf. Ieder voor zich, vriend of vijand. Daartoe zouden we elkaar moeten opvoeden, om te leren hoe we uit welke strijd dan ook kunnen komen, zodat we in staat zijn vrede te ervaren. Dan hoef je geen excuus af te dwingen, dan hoef je je niet meer schuldig te voelen, dan wordt het een vanzelfsprekendheid om te ontwapenen, te vergeven, te verzoenen en opnieuw te verbinden.
Etty Hillesum schreef hierover in haar dagboek (Het verstoorde leven):
“En een vrede kan alleen een echte vrede worden later, wanneer eerst ieder individu in zìchzèlf vrede sticht en haat tegen medemensen, van wat voor ras of volk ook, uitroeit en overwint en verandert in iets, dat geen haat meer is, misschien op den duur wel liefde, of is dat misschien wat veel geëist? Toch is het de enige oplossing” (1942).
Wil je ook bijdragen aan conflictoplossing op een manier die verschil maakt? Ver weg of dichtbij? vanharte@wel-com.nl
