“Een missend gebaar in onze oorlogsgeschiedenis”, zegt de baas van de NS in het AD van 26 juni jl. Ik moest er over nadenken of ik hier iets over wilde schrijven. Zorgvuldig en neutraal. Hoe kun je dat doen wanneer je de oorlog niet zelf hebt meegemaakt en hoe kun je dat doen, zonder partijdig te zijn.
Ik doe een poging omdat ik vele mensen heb geholpen die op de één of andere manier wel betrokken zijn geweest en ik elke keer weer heb ontdekt dat geen enkel geldbedrag verschil maakt.
“Ik hoor mijn vader nog gillen, toen hij onder de douche stapte. Hij heeft de oorlog overleefd omdat de gaskraan het niet deed. Elke keer als hij aan de doucheknop draait wordt hij daaraan herinnerd. Ik wist mij als kind geen raad. Toen begreep ik dat niet. Er werd niet over gesproken”
“Altijd staan de koffers klaar om te vluchten. De oorlog is al lang voorbij, maar mijn ouders zijn paranoia. Het is nooit ontspannen thuis.”
“De spanning, altijd maar weer die spanning. Er werd nooit over gesproken, terwijl je zo intens kon voelen, dat er iets vreselijks gebeurd moet zijn.”
Zo kan ik eindeloos door gaan met voorbeelden van welke strijd of oorlog ook. Voor mij onbetaalbaar te kunnen bijdragen aan de oplossing van het onderliggende leed, van wie dan ook. En dat geldt voor alle betrokkenen. Ook degenen die zich (zonder daarvan bewust te zijn) meegewerkt hebben. En ook dat zijn er velen.
Wat er is gebeurd kun je niet veranderen.
En dat weet iedereen. Slachtoffers, daders, nabestaanden.
Het is simpel om te zeggen dat je iets niet zou doen in een bepaalde situatie. Dat dat jou niet kan overkomen. Dat je nooit zou meewerken aan een transport. Het is onzin. Je hebt geen idee. Wanneer je de voorstelling van Soldaat van Oranje hebt gezien, dan zie je dat mensen op verschillende momenten een keuze maken. Geheel willekeurig. Achteraf kun je gemakkelijk zeggen dat het goed of fout is geweest. Maar als je goed kijkt kun je begrip hebben voor elke keuze wanneer je de context begrijpt en je inleeft in de situatie op dat moment.
Ons rechtssysteem is gebaseerd op het Romeinse recht. Dat is economisch recht. We vertalen het toegebrachte leed naar vorderingen in geld. Tegelijkertijd beseffen we maar al te goed dat het een pleister op de wond is, zoals Salo Muller dat ook verwoord in het artikel in het AD. Voor de NS is het een gebaar om nabestaanden iets rechter in de ogen te kunnen kijken. Zo voelen zij zich minder schuldig.
Wat er is gebeurd kun je niet veranderen. Wel wat het met je doet.
En is het daar niet allemaal om te doen? Dat we pijn hebben, ons machteloos voelen, of schuldig. Gaat dat niet allemaal over ons zelf? Hoe zou het zijn wanneer we dat leed in onszelf weten op te lossen? Dat we vrij zijn van de onmacht, de boosheid en dat verdriet? Dat we echte vrede ervaren.
Hoe zou dat voelen? En wat is daar voor nodig?
En stel dat je dat zou weten. Hoe gaaf is het dan om dat voorbeeld te zijn voor anderen. Dat we elkaar kunnen leren wat er echt voor nodig is om de oorlog in jezelf te stoppen en vrede te sluiten met wat er is gebeurd. Dat is wat mij inspireert om dit te schrijven. Omdat het ook echt kan!
En ik ben niet de enige. Sla het boek open van dr Eva Eger: De keuze. Dan begrijp je uit haar verhaal dat je altijd een keuze hebt over je eigen gedachten. Wat er ook gebeurt. En dat maakt een groot verschil in hoe je naar “je vijand” kijkt. Maar ook hoe je naar leed kijkt. Zonder gradaties. De mens blijven zien achter alles wat je goed of fout vindt is een enorme daad van liefde, kracht en het maakt de weg vrij om effectief te kunnen bijdragen aan vrijheid, heling en vrede.
De tijd heelt niet uit zichzelf, net zo min als geld dat doet.
“Genezing is mogelijk als we ervoor kiezen om de verantwoordelijkheid op ons te nemen, als we ervoor kiezen om risico’s te nemen en als we er tot slot voor kiezen om de wond los te laten, om het verleden of het verdriet te laten gaan”
Of uit het dagboek van Etty Hillesum:
“En een vrede kan alleen een echte vrede worden later, wanneer eerst ieder individu in zìchzèlf vrede sticht en haat tegen medemensen, van wat voor ras of volk ook, uitroeit en overwint en verandert in iets, dat geen haat meer is, misschien op den duur wel liefde, of is dat misschien wat veel geëist? Toch is het de enige oplossing.”
Er is wilskracht voor nodig en een keuze om niet automatisch terug te vallen in patronen als “goed en fout” . “Laten we maar betalen”, dat voelt in ieder geval beter. Of laten we “vechten en strijden”, dan doen we tenminste iets.
Ieder voor zich heeft een keuze, ook al voel je dat niet. Ik noem het de keuze tussen angst en liefde. De angst om schuldig te zijn, de angst om het niet goed te doen, de angst voor welke dreiging dan ook. Met die angst houden we onszelf gevangen in het leed en we houden elke strijd onbewust in stand.
Hoe zou de wereld er uit zien, wanneer we dat beseffen en onze harten spreken. Hoe zou het zijn wanneer we dat leren en kunnen laten zien. Iets anders dan het betalen van een geldsom die de wond niet kan helen.
En hoe doe je dat dan?
Het begint bij jezelf. Dat zegt Eva, Etty, Mandela, Gandhi en vele anderen. En als zij dat kunnen, dan kunnen we het allemaal. En als je dat wilt leren dan help ik je graag. Voor het verschil wat ik wil zien in de wereld. Voor ons allemaal. Je bent vanharte@wel-com.nl.
